Θεότητες του τοκετού στο Δίον

Η γέννηση ενός παιδιού είναι ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στη ζωή μιας γυναίκας. Στην αρχαιότητα οι θνητοί επινόησαν θεότητες που προστάτευαν τον τοκετό, γιατί ο κίνδυνος από επιπλοκές ήταν μεγάλος, καθώς η ιατρική δεν είχε κάνει τα άλματα των ημερών μας. Στα έπη του Ομήρου η κατ’εξοχήν θεά του τοκετού, η Ειλείθυια, έρχεται για να παρασταθεί σε θεές και ηρωίδες κατά τη γέννα των παιδιών τους. Πέρα από τα κείμενα της αρχαίας γραμματείας, η συμπαράσταση της θεάς αποτυπώνεται και εικονογραφικά και δηλώνεται επιγραφικά σε αγγεία ήδη από το 1ο μισό του 6ου αι. π. Χ., π.χ. στη θαυμαστή γέννηση της Αθηνάς από την κεφαλή του Δία.
Στο Δίον διασώζονται πέντε επιγραφικές μαρτυρίες, αναθηματικές σε θεότητες που προστάτευαν τον τοκετό.
Η ομηρική Ειλείθυια αργότερα, μερικές φορές, δανείζει τις ιδιότητές της στην Άρτεμιν και λατρεύεται και ως Άρτεμις Ειλείθυια. Με αυτήν την ονομασία αναφέρεται η θεά σε ενεπίγραφη μαρμάρινη βάση αγάλματος ελληνιστικών χρόνων που βρέθηκε στο ιερό της Ίσιδος:
ΑΡΙΣΤΙΩ ΜΕΝΤΟΡΟΣ/ΑΡΤΕΜΙΔΙ ΕΙΛΕΙΘΥΙΑΙ (Εικ. 1)

Εικ. 1

Το ανάθημα της Αριστιούς Μέντορος, ένθετο σε βάθυνση της βάσης, πρέπει να ήταν ένα αγαλμάτιο παιδιού, όπως γνωρίζουμε από άλλα ιερά.
Στο ιερό της Δήμητρος βρέθηκε τμήμα μιας μικρής μαρμάρινης βάσης αναθήματος, από την ίδια περίπου εποχή, στην επιγραφή της οποίας σώζεται η αρχή του ονόματος της Ειλείθυιας: ΜΙΚ[ ]/ ΕΙΛΙΘ[ (Εικ. 2).

Εικ. 2

Μετά από την ίδρυση της λατρείας της Ίσιδος στο Δίον, εμφανίζεται και η αιγυπτιακή θεά ως προστάτιδα των γυναικών στην ευάλωτη περίοδο της ζωής τους ως Ίσις Λοχία. Ο Γάιος Ιούλιος Κουάρτος στο 2ο μισό του 2ου ή στο 1ο μισό 3ου αιώνα μ.Χ. αφιερώνει δύο αναθήματα στο ιερό της Ίσιδος, έναν μαρμάρινο λυχνοστάτη (Εικ. 3) και έναν πώρινο ορθογώνιο πεσσίσκο (Εικ. 4) με την ίδια επιγραφή: ΕΙΣΙΔΙ ΛΟΧΙΑ/ Γ ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΟΥΑΡ/ΤΟΣ ΔΩΡΟΝ.

Εικ. 3
Εικ. 4

Μια τρίτη μαρτυρία αποτελεί το αναθηματικό ανάγλυφο του 2ου ή 1ου αι. π.Χ. με απεικόνιση αριστερού αυτιού και χαραγμένη την επιγραφή ΙΑΣΩΝ/ΙΕΡΕΥΣ ΕΙΣ/ΙΔΙ ΛΟΧΙΑ (Εικ. 5). Προφανώς, ο ιερέας Ιάσων ικετεύει τη θεά να είναι Επήκοος, δηλαδή να εισακουστεί η προσευχή του.

Εικ. 5

Οι παραπάνω αναθέσεις απευθύνονται σε γυναικείες θεότητες που προστάτευαν το γυναικείο φύλο και την γονιμότητα, όπως και οι περισσότερες θεότητες που, σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, λατρεύονταν στα δύο γειτονικά ιερά, το αρχαιότερο της Δήμητρος και το νεότερο της Ίσιδος.