Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγλυφο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Δίου. Βρέθηκε μέσα στο ιερό της Ίσιδας στο Δίον, χρονολογείται στα τέλη του 3ου αι. – αρχές 2ου αι. π.Χ. και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα εικονογραφικού συγκρητισμού δύο γυναικείων θεοτήτων: της Δήμητρας και της Ίσιδας. Μια γυναικεία μορφή απεικονίζεται σε προτομή ως θεά της γονιμότητας και της γεωργίας. H ταυτότητά της είναι αναγνωρίσιμη λόγω του ισιακού κόμβου με τον οποίο στερεώνεται το ένδυμά της στον δεξιό ώμο. Φοράει ένα πλατύγυρο καπέλο στο οποίο ήταν προσαρτημένη μία ημισέληνος ή κάποιο άλλο σύμβολο της Ίσιδας. Κρατάει στάχυα και ένα σκήπτρο που επιστέφεται με κέρατα και τον ηλιακό δίσκο. Tον αριστερό της ώμο καλύπτει ένα δύσκολα αναγνωρίσιμο αντικείμενο, που έχει ταυτιστεί με ασπίδα ή πιθανότερα με σάκο για στάχυα.
Η επιγραφή που συνοδεύει το ανάγλυφο μας πληροφορεί ότι η πλάκα ανατέθηκε από ένα ζευγάρι, τον Καλλίμαχο και την Κλήτα, στη θεϊκή τριάδα Σαράπις, Ίσις, Άνουβις. Το κείμενο της αφιέρωσης έχει συζητηθεί πολύ, λόγω της έκφρασης «χαριστήριον τῆς πλανητέας». Η τελευταία λέξη έχει γίνει αντιληπτή ως λατρευτικό επίθετο της θεάς Ίσιδας, το οποίο σημαίνει περιπλανώμενη, αλλά η φράση δεν είναι σωστή συντακτικά. Θα περίμενε κανείς τη λέξη «χαριστήριον» να ακολουθεί ένα ουσιαστικό που να εξηγεί την αιτία της προσφοράς. Μια εξήγηση είναι ότι ο χαράκτης παρέλειψε ένα γράμμα της λέξης «πλανητεία», η οποία είναι άπαξ λεγόμενον και σημαίνει περιπλάνηση.
Παρότι η «πλανητεία» θα μπορούσε να αναφέρεται στα ταξίδια της Ίσιδας, ο αναθηματικός χαρακτήρας του αναγλύφου υποδεικνύει ότι αιτία της ευχαριστήριας προσφοράς του Καλλίμαχου και της Κλήτας δεν ήταν η μυθική περιπλάνηση της Ίσιδας αλλά ενδεχομένως ένα αισίως ολοκληρωμένο ταξίδι για εμπόριο ή προσκύνημα. Αυτό υπενθυμίζει ότι η Ίσιδα, μαζί με άλλες ιδιότητες, τιμήθηκε σε πολλές ελληνικές πόλεις ως προστάτιδα των ναυτικών οδών. Η επιγραφή φωτίζει ενδεχομένως μία ακόμα διάσταση της λατρευτικής υπόστασης της θεάς, η οποία λατρεύτηκε στο Δίον κατεξοχήν ως Λοχία.
Βιβλιογραφία
Δ. Παντερμαλής, «Οι επιγραφές του Δίου», στο: Πρακτικά του Η΄ Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής και Λατινικής Επιγραφικής, Αθήνα 3-9 Οκτωβρίου 1982, τόμ. Ι, Αθήνα 1984, 275.
Μ. Hatzopoulos, «Bulletin Epigraphique», Revue des Études Grecques 112 (1999), 634, αρ. 332.
Παχής Π., «Η έννοια της περιπλάνησης κατά τη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων», Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Σχολής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Νέα σειρά, τμήμα Θεολογίας, τόμ. 12 (2002), 273.
S. Pingiatoglou, «Relief inscrit représentant Isis, dédié à la triade égyptienne Sérapis, Isis et Anubis», στο: S. Descamps-Lequime (ed.) Au royaume d’ Alexandre le Grand. La Macédoine antique, Paris 2011, 498. αρ. 312.
P. Christodoulou, «Les reliefs votifs du sanctuaire d’Isis à Dion», στο: L. Bricault & R. Veymiers (επιμ.), Bibliotheca Isiaca II, Bordeaux 2011, 11-16.