«εἵλαος δ’ ἐπινείσεο Δείων πόλιν εὐρύχορον, ἰὴ Παιάν»
(ευμενής φανερώσου στην ευρύχωρη πόλη του Δίου, ιή Παιάνα)
To 1914, δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, ο Έφορος Αρχαιοτήτων Γ. Οικονόμος κατέγραψε και δημοσίευσε έναν αξιόλογο αριθμό επιγραφών από το αρχαίο Δίον. Συγκέντρωσε, μάλιστα, ορισμένες από αυτές δημιουργώντας την πρώτη Αρχαιολογική Συλλογή Δίου. Η κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τα επόμενα δύσκολα χρόνια κατέστησαν εξαιρετικά δυσχερή την φύλαξη των αρχαιοτήτων με αποτέλεσμα ορισμένες από αυτές να θεωρούνται οριστικά χαμένες.
Ανάμεσα στις χαμένες αρχαιότητες περιλαμβάνεται μία έμμετρη επιγραφή η οποία μαρτυρεί την ιδιαίτερη θέση που κατείχε η λατρεία του Ασκληπιού στο Δίον των ρωμαϊκών χρόνων. Το κείμενο της επιγραφής είναι ένας παιάνας γραμμένος σε δακτυλικό ρυθμό, με χαρακτηριστικό την επανάληψη της επίκλησης του τιμώμενου θεού: ἰὴ Παιάν. Ο ύμνος αρχίζει με αναφορά στους γονείς του Ασκληπιού, τον Απόλλωνα και την Κορωνίδα, στη σύζυγό του Ηπιόνη και στα παιδιά του Μαχάoνα, Ποδαλείριο, Ιασώ, Ακεσώ, Αίγλη, Πανάκεια, Υγιεία, και καταλήγει σε παράκληση για την προστασία και την υγεία των Δείων, των κατοίκων του Δίου.
Ο παιάνας του Δίου χρονολογείται στον 2ο-3ο αι. αι. μ.Χ. Το ίδιο κείμενο, με μικρές παραλλαγές, έχει βρεθεί επίσης στις Ερυθρές της Ιωνίας στη Μ. Ασία (386-360 π.Χ.), στην Πτολεμαΐδα της Αιγύπτου (97 μ.Χ.) και στην Αθήνα (1ος–3ος αι. μ.Χ.). Η διάδοση του ύμνου φανερώνει μια παράδοση με βαθιές ρίζες, που ανάγεται πιθανότατα σε ένα αττικό πρότυπο των κλασικών χρόνων.
Ο παιάνας ήταν ύμνος με παρακλητικό ή ευχαριστήριο περιεχόμενο, τον οποίον έψαλλε χορός νέων με συνοδεία αυλού. Έπαιζε σημαντικό ρόλο στη δημόσια λατρεία και στις θεραπευτικές πρακτικές που εφαρμόζονταν στα Ασκληπιεία. Η εκτέλεση των παιάνων σε μουσικές παραστάσεις λειτουργούσε ως μέσο ίασης και ευεξίας όχι μόνο για τους ασθενείς αλλά και ολόκληρη την πόλη. Στα αυτοκρατορικά χρόνια οι δημόσιες εκδηλώσεις για τον Ασκληπιό ήταν απόλυτα συνυφασμένες με το πολιτισμικό περιβάλλον του 2ου – 3ου αι. μ.Χ., το οποίο επιζητούσε την εύνοια των προστατευτικών θεοτήτων.
Βιβλιογραφία
Οικονόμος Γ., Eπιγραφαί της Μακεδονίας Ι, Αθήναι 1915, 8-12, αρ. 4 (ed. pr.).
Plassart A., “Inscriptions de Piérie, d’Emathie et de Bottiée”, BCH 47 (1923), 164.
Melfi M., “Ritual Spaces and Performances in the Asklepieia of Roman Greece”, The Annual of the British School at Athens, 105 (2010), 317-338.
Faraone C.A., “An Athenian Tradition of Dactylic Paeans to Apollo and Asclepius: Choral Degeneration or a Flexible System of Non-Strophic Dactyls?”, Mnemosyne, 2011, Fourth Series, Vol. 64, Fasc. 2 (2011), 206-231.
Piguet, Ém., “Les péans à Asclépios: innovations et continuités”, Dialogues d’ histoire ancienne 38/1: (2012), 53-86.
