Ανάμεσα στους εντοιχισμένους επιτύμβιους βωμούς στο βόρειο τείχος του Δίου ξεχώριζε ένας βωμός για το μέγεθός του, τις αναλογίες του και κυρίως τον τρόπο διευθέτησης των επιγραφών του. Για τον λόγο αυτόν ο βωμός αποτοιχίστηκε και αντικαταστάθηκε in situ από ένα εκμαγείο του (Εικ. 1).
Ο βωμός εκτίθεται σήμερα στην αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου του Δίου (Εικ. 2).
Στην πρόσθια πλευρά του κύριου σώματος του βωμού, του λεγόμενου ορθοστάτη, υπάρχουν τρεις επιγραφές (Εικ. 3).
Επάνω, η επιγραφή σε οριζόντια γραφή αποκαλύπτει την ταυτότητα του νεκρού σε λατινική γλώσσα. Ήταν ο Μ(arcus) Domitius Pyrilampes που έζησε 23 χρόνια:
M(arcus) Domitius
Pyrilampes vac.
vixit annos XXIII
Στο κάτω μέρος του ορθοστάτη η επιγραφή σε οριζόντια γραφή δίνει σε ελληνική γλώσσα τις ίδιες πληροφορίες:
Μ(άρκος) Δομίτιος Πυριλάμπης
ζήσας ἒτη κγ΄. vac
Ανάμεσα στις προαναφερθείσες επιγραφές έχει χαραχτεί ένα επίγραμμα σε δακτυλικό εξάμετρο, σε κατακόρυφες οκτώ στήλες που σκιαγραφεί, την προσφιλή συνήθεια του νεκρού, τον χαρακτήρα του και τον άωρο θάνατό του:
Τόν με φίλον θήραισι τὸν
οὐδένα πημήναντα
ἥρπασεν ἀτλήτως γαῖα Μα-
κηδονίης·
οὔνομα δ’ εἰ ζητεῖς, Πυρι-
λάμπην χαῖρε καλῶν με
ζήσαντα ὠκυμόρων ἠιθέ-
ων βίοτον.
(Μετάφραση Η. Σβέρκος). Εμένα που αγαπούσα το κυνήγι, που δεν πίκρανα κανέναν, μ ̓ άρπαξε αβάσταχτα η γη της Μακεδονίας. Αν τ ̓ όνομά μου αναζητείς, λέγε με, νά ̓σαι καλά, Πυριλάμπη, που έζησα βίο λιγοζώητο μένοντας άγαμος.
Στην αριστερή πλευρά του βωμού υπάρχει μια ακόμη επιγραφή, μια κατάρα, για όποιον βεβηλώσει το μνημείο (Εικ. 4):
Ὁ δὲ μετάρας ἤ ἐπι-
θείς τι τῷ βωμῷ, ἔσ-
τω ἐπάρατος καὶ αὐτὸς
καὶ τὰ τέκνα καὶ τὸ γένος
τὸ αὐτοῦ.
(Μετάφραση Η. Σβέρκος). Όποιος μετατοπίσει ή βάλει κάτι πάνω στον βωμό, νά ̓ναι καταραμένος κι ο ίδιος και τα παιδιά του και η οικογένειά του.
Με βάση τις επιγραφές ο βωμός χρονολογείται στον 2ος αι. μ.Χ.
Ο βωμός είναι ένα ιδιαίτερο μνημείο, μοναδικό στη συλλογή των επιτύμβιων βωμών του Δίου. Ως επωνύμιο (cognomen) του νεκρού εμφανίζεται το ελληνικό όνομα Πυριλάμπης. Το όνομα απαντάται για πρώτη φορά στη Μακεδονία, ενώ μαρτυρείται αρκετές φορές στη νότια Ελλάδα, τα νησιά και την Έφεσο. Επίσης, με την επιγραφή της κατάρας, υπάρχει πρόνοια να προστατευθεί το μνημείο από βεβήλωση.
Αλλά κυρίως στην πρόσθιας πλευρά του μνημείου, η εναλλαγή των οριζόντιων και των οκτώ «κιονηδόν» γραμμών δημιουργεί ένα ενδιαφέρον και σπάνιο διακοσμητικό αποτέλεσμα εν είδει εικόνας.
Βιβλιογραφία: Papageorgiou, Die Grabaltäre Pierias in der Kaiserzeit, Corpus Signorum Imperii Romani: Griechenland Bd. III.2, Αθήνα 2019, 94-96, 10 (με προηγούμενη βιβλιογραφία).