Στις 19 Απριλίου του 1914, ο έφορος των Αρχαιοτήτων Γεώργιος Οικονόμος στην περιοδεία του στα «Καλύβια της Καρίτσης», όπως γράφει, δηλαδή στα περίχωρα του Μαλαθριάς (σημερινό Δίον), εντόπισε δύο συνανήκοντα θραύσματα επιγραφής που είχαν εντοιχιστεί στη μικρή μεταβυζαντινή μοναστηριακή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Τις επιγραφές αυτές δεν τις είχε δει ο Γάλλος αρχαιολόγος L. Heuzey στην επίσκεψή του το 1861, πιθανώς γιατί εντοιχίστηκαν το 1911, όταν ανακαινίστηκε η δυτική πλευρά του ναού. Ο ναός αυτός κάηκε το 1965· τα δύο θραύσματα συγκολλημένα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Δίου.
Παρά την αποσπασματική κατάσταση της επιγραφής είναι φανερό ότι το περιεχόμενο αφορούσε συνθήκη μεταξύ του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε΄ (221-179 π.Χ.) και των Λυσιμαχέων. Στο σωζόμενο κείμενο ο Φίλιππος και οι Λυσιμαχείς συμφωνούν και οι δύο συμβαλλόμενοι να μη συνάψουν συμμαχία με τρίτους που θα ήταν εχθρικοί προς αυτούς. Ακολουθεί ο όρκος στους θεούς, από τους οποίους σώζονται τα ονόματα του Διός και των θεών της Σαμοθράκης.
Η Λυσιμάχεια είχε ιδρυθεί από τον βασιλιά της Θράκης Λυσίμαχο το 309 π.Χ. Μετά το θάνατό του το 281 π.Χ. λόγω της στρατηγικής της θέσης στον Ελλήσποντο την διεκδικούν πολλοί ηγεμόνες και περιέρχεται σε διάφορες «μεγάλες δυνάμεις». Τα ταραγμένα χρόνια του 3ου αι. π.Χ. καθώς και τις τύχες της Λυσιμάχειας εξιστορεί ο ιστορικός Πολύβιος. Το 202 π.Χ., σύμφωνα με τον ιστορικό, ο Φίλιππος απέσπασε από τους Αιτωλούς την πόλη για να την προστατεύσει από τις επιδρομές των Θρακών, «ίνα μη ανάστατος υπό Θρακών γένηται» (Πολύβιος 18, 4-5).
Χωρίς αμφιβολία η επιγραφή, η οποία αποτελεί σημαντικό τεκμήριο της ιστορίας του μακεδονικού βασιλείου, αρχικά ήταν στημένη στο ιερό του Ολυμπίου Διός. Μετά την κατάληψη της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους και την εγκατάλειψη του ιερού, τα λίθινα κατάλοιπα επαναχρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση κτηρίων μέσα στην πόλη. Ένα τρίτο θραύσμα της ίδιας επιγραφής, σύμφωνα με τον Παντερμαλή, εντοπίστηκε το 1975 κατά τη διάρκεια ανασκαφής στο βορειοδυτικό τμήμα της ρωμαϊκής αγοράς του Δίου. Ίσως στη θέση αυτή οι κάτοικοι της περιοχής βρήκαν και τα άλλα δύο θραύσματα στα νεότερα χρόνια και τα χρησιμοποίησαν ως οικοδομικό υλικό στην εκκλησία τους.
Βλέπουμε ότι σε αυτό το παράδειγμα η επανάχρηση των αρχαίων λίθων φθάνει ως τις αρχές του 20ου αι.
Βιβλιογραφία:
Γ. Οικονόμος, Επιγραφαί της Μακεδονίας, Αθήνα 1915, 2-7 (αρ. 1).
Παρθένιος, επίσκοπος Κίτρους, Περιγραφή κυρίως εννέα ετών Τουρκοκρατίας της περιφερείας Επισκοπής Κίτρους από του 1903-1912, Αθήναι 1918, 5, 109-112.
Δ. Παντερμαλής, «Δίον», Αρχαιολογία 33 (Δεκέμβριος 1989) 12.
Δ. Παντερμαλής, Δίον. Η ανακάλυψη, Αθήνα 1999, 56.
D. Pandermalis, «Inscriptions from Dion. Addenda et Corrigenda», στο: H. J. Dell (ed.), Ancient Macedonian Studies in Honour of Charles F. Edson, Θεσσαλονίκη 1981, 286.
M. B. Ηatzopoulos, Macedonian Institutions under the Kings, Athens 1996, II, 21-32 (no.3).