Ίσις Τύχη. Η θεά αποκαλύπτει μια ιστορία επανάχρησης

Τον Οκτώβριο 1979 στην ανασκαφή του ιερού της Ίσιδος στο Δίον βρέθηκε ένα γυναικείο άγαλμα που εικονίζει την Ίσιδα με κέρας Αμαλθείας, δηλαδή ως Ίσιδα Τύχη (Εικ. 1, 2). Το βάθρο του είχε μια εξάστιχη λατινική επιγραφή. Στο κείμενο η Herennia Prima τιμάται από τις συγγενείς της. Η επιγραφή όμως δεν σχετίζεται με το άγαλμα, καθώς έχει ανάποδη φορά. Προφανώς η τιμητική επιγραφή ανήκε σε μια προγενέστερη χρήση του βάθρου.

Εικ. 1 - Το άγαλμα της Ίσιδας Τύχης την ημέρα που βρέθηκε
Εικ. 2 - Το άγαλμα Ίσιδος Τύχης και η ιερή πηγή μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφής

Όταν προχώρησε η ανασκαφή και αποκαλύφθηκε η επάνω επιφάνεια του βάθρου κάτω από το άγαλμα της Ίσιδoς, φάνηκε μια ακόμη τρίστιχη ελληνική επιγραφή:

Βασιλεύς Μακεδόν[ων]
Κάσσανδρος Αντι[π[άτρου]
Διί Ὀλυμπίῳ (Εικ. 3)

Εικ. 3 - Η αναθηματική επιγραφή του Κασσάνδρου στον Δία Ολύμπιο
Εικ. 3 - Η αναθηματική επιγραφή του Κασσάνδρου στον Δία Ολύμπιο

Αυτή η επιγραφή ήταν η πρώτη που χαράχτηκε στο βάθρο (305-297 π.Χ.) και τα υπολείμματα της άνω επιφάνειας που αντιστοιχεί στην επιγραφή δείχνουν ότι ήταν στημένο ένα χάλκινο άγαλμα, με μέγεθος μεγαλύτερο του φυσικού (Εικ. 4).

Εικ. 4 - Τα υπολείμματα της επιφάνειας έδρασης του χάλκινου αγάλματος, αναθήματος του Κασσάνδρου
Εικ. 4 - Τα υπολείμματα της επιφάνειας έδρασης του χάλκινου αγάλματος, αναθήματος του Κασσάνδρου

Επομένως, στο βάθρο ανιχνεύουμε τρεις χρήσεις. Αρχικά πρέπει να στήριζε ένα άγαλμα Διός Ολυμπίου, στημένο στο ιερό του Διός Ολυμπίου, ανάθημα του ίδιου του Κασσάνδρου, του βασιλέως των Μακεδόνων. Μετά τις καταστροφές και την εγκατάλειψη που υπέστη το ιερό, ό,τι θα μπορούσε να ξαναχρησιμοποιηθεί πρέπει να μεταφέρθηκε στα άλλα ιερά και την πόλη. Το βάθρο του Κασσάνδρου επαναχρησιμοποιήθηκε για να χαραχτεί η τιμητική επιγραφή, στην πρώϊμη αυτοκρατορική εποχή, πιθανώς στο ιερό της Ίσιδoς. Τέλος, χρησιμοποιήθηκε ως βάθρο για το άγαλμα της Ίσιδoς Τύχης στον νότιο ναῒσκο της του ιερού.

Κατά την αρχαιότητα, η εξοικονόμηση νέου υλικού από το λατομείο ήταν μια διαδικασία δαπανηρή και χρονοβόρα. Γι’ αυτό, σε περιοχές με συνεχή κατοίκιση, υπήρχε η πρακτική των αλλεπάλληλων επαναχρήσεων έτοιμου δομικού υλικού. Έτσι, το βάθρο του Κασσάνδρου διηγείται τρεις σταθμούς από την μακραίωνη ιστορία του.

Βασική βιβλιογραφία: Δ. Παντερμαλής, «Οι επιγραφές του Δίου», στο: Πρακτικά του Η ́ Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής και Λατινικής Επιγραφικής, Αθήνα 3-9 Οκτωβρίου 1982, τόμ. Ι, Αθήνα 1984, 271-277, ιδίως 271-272. D. Pandermalis, «Ein neues Heiligtum in Dion», AA 1982, 722-735, Δ. Παντερμαλής, Δίον. Η ανακάλυψη, Αθήνα 1999, 102-103.