Το επιτύμβιο μνημείο του Παύλου βρέθηκε εντοιχισμένο στο βόρειο τείχος του Δίου. Πρόκειται για βωμό από λευκό μάρμαρο διατηρημένο ακέραιο, προερχόμενο πιθανόν από το βόρειο νεκροταφείο της πόλης. Η κατασκευή του χρονολογείται στο β΄ μισό του 2ου αι. μ.Χ. Στην πρόσθια όψη του μνημείου είναι χαραγμένη επτάστιχη επιγραφή, τα γράμματα της οποίας τονίζονται με τη χρήση πορφυρού χρώματος. Το κείμενο έχει ως εξής:
Από το κείμενο προκύπτει ότι το μνημείο ανήγειρε η Δομετία στη μνήμη του γιού της Παύλου. Τα πρόσωπα της επιγραφής δεν είναι γνωστά από αλλού. Αν και οι δύο φέρουν ρωμαϊκά ονόματα, η χρήση τους οφείλεται σε ρωμαϊκή επίδραση και δεν είναι Ρωμαίοι πολίτες (cives Romani). Η μητέρα φέρει ως προσωπικό το όνομα Δομετία, προερχόμενο από το ρωμαϊκό όνομα γένους (gentilicium) Domitius/Δομίτιος, ενώ ο γιος το ρωμαϊκό επωνύμιο (cognomen) Παῦλος (= Paulus). Η ανέγερση του μνημείου με πρωτοβουλία της μητέρας του νεκρού καθιστά πιθανή την υπόθεση ότι αυτός ήταν παιδί ή νεαρός άνδρας. Η κοινωνική θέση των προσώπων (ελεύθεροι ή δούλοι) δεν μπορεί να προσδιοριστεί, όπως αδιευκρίνιστοι είναι και οι λόγοι για τους οποίους απουσιάζει από το κείμενο η αναφορά του πατέρα του νεκρού.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση που κοσμεί το κάτω μέρος της πρόσθιας όψης του μνημείου. Εκεί είναι χαραγμένη η μορφή σκύλου -τονισμένη κι αυτή με πορφυρό χρώμα- ο οποίος φορά περιλαίμιο και κάθεται στα πίσω του πόδια στραμμένος προς τα δεξιά. Παραστάσεις ζώων -μεταξύ των οποίων και σκύλων- απεικονίζονται συχνά στα επιτύμβια μνημεία και ιδιαίτερα σε εκείνα που συνδέονται με μικρά παιδιά. Αυτές, πέραν από το συμβολικό τους χαρακτήρα, είναι επηρεασμένες από σκηνές της καθημερινής ζωής. Παράλληλα, δεν λείπουν επιτύμβια μνημεία που ήταν τοποθετημένα σε τάφους ζώων, γεγονός που αποδίδει σ’ αυτά μία ιδιαίτερη συναισθηματική αξία καθώς τονίζουν τη σχέση των ανθρώπων με τα ζώα. Αυτή τη συναισθηματική σχέση προβάλλει και η παράσταση του βωμού του Παύλου. Πρόκειται δηλαδή εδώ για την απεικόνιση του αγαπημένου σκύλου του νεκρού, η ταυτότητα του οποίου δηλώνεται και με την αναγραφή του ονόματός του: Μουλίων.
Το όνομα του σκύλου -το οποίο χρησιμοποιείται κι ως ανθρωπωνύμιο- προέρχεται από την συνδεόμενη με την επαγγελματική ζωή λατινική λέξη mulio (αρχ. ελλην. ἡμιονηγός). Οι muliones με τη χρήση άμαξας που τη σέρνουν ημίονοι ασχολούνταν με τη διακίνηση προϊόντων και εμπορευμάτων -σε κοντινές οπωσδήποτε αποστάσεις-. Αν η επιλογή του εδώ παραπέμπει σε αντίστοιχη επαγγελματική δραστηριότητα της οικογένειας του Παύλου ή συνδέεται με κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ίδιου του ζώου, δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα. Πάντως, η επιγραφή μας προσθέτει ένα ακόμη όνομα στα ήδη γνωστά από την αρχαιότητα ονόματα σκύλων.
ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
P. Papageorgiou, Die Grabaltäre Pierias in der Kaiserzeit, Corpus Signorum Imperii Romani: Griechenland Bd. III.2, Αθήνα 2019, 89-91 αρ. 6 (με την προηγούμενη βιβλιογραφία).